چرا افراد تازه فارغ التحصیل، جذب بازار کار نمی‌شوند؟
بررسی اشتغال پذیر ساختن فارغ التحصیلان در گردهمایی و هم اندیشی ایران تلنت
اشتغال به کار تازه فارغ‌التحصیلان، مسئله‌ای است که روز به روز بر اهمیت آن افزوده می‌شود. از سویی نیاز به نیروهای جدید و متخصص در صنایع و شرکت‌های مختلف وجود دارد و از سوی دیگر تازه فارغ‌التحصیلانی را می‌بینیم که شرکت‌ها از استخدام آنها سر باز می‌زنند و دائما با چالش‌هایی دست و پنجه نرم می‌کنند.
برخی این مشکل را در آموزش‌های دانشگاهی می‌بینند و برخی دیگر به صنایع و شرکت‌ها خرده می‌گیرند که چرا نیروهای بی‌تجربه را استخدام نمی‌کنند.
برای بررسی این مشکلات، مسئولان دانشگاه‌ها و مدیران صنعت به دعوت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در یک گردهمایی و هم اندیشی به میزبانی ایران تلنت ، گرد هم آمدند تا به تدوین سیاست‌هایی برای اشتغال پذیر ساختن نیروی کار و فارغ التحصیلان کشور بپردازند.
در ابتدا آسیه حاتمی، بنیان‌گذار و مدیرعامل مجموعه ایران تلنت به طرح این سوال پرداخت که «چرا افراد تازه فارغ التحصیل شده از دانشگاه جذب بازار کار نمی‌شوند و اشتغال پذیر نیستند؟» وی در این خصوص گفت:
در سومین رتبه علت عدم اشتغال فارغ‌التحصیلان به مشکل تعامل بین شرکت‌ها و صنایع و دانشگاه‌ها بر می‌خوریم و این سوال پیش می‌آید که نقش این عامل چیست و چگونه می‌توان با استفاده از آن افراد اشتغال‌پذیرتری را در دانشگاه تربیت کرد. در این گردهمایی به بیان چند مبحث در این زمینه می‌پردازیم؛ در مورد دانش فنی و تطابق آن با بازار کار صحبت می‌کنیم، مهارت‌های نرم را مورد بررسی قرار می‌دهیم، به این سوال پاسخ می‌دهیم که چقدر شرکت‌ها حاضر هستند تا فرصت‌های شغلی خود را در اختیار دانشگاه بگذارند و نگاهی هم به گرفتن فرصت کارآموزی از صنایع و شرکت‌ها توسط دانشگاه داریم.
دکتر حجازی، معاون پژوهشی دانشکده مهندسی دانشگاه شهید چمران اهواز که به اتفاق آقای دکتر حاجی تولو، ریاست دانشکده در جلسه حضور داشت، در این خصوص اظهار کرد:
در دهه گذشته با توسعه بیش از حد آموزش عالی در کشور مواجه شدیم و همین باعث شده آموزش‌های عملی، افت کیفیت پیدا کنند. این شرایط منجر به کمرنگ شدن بسیاری از کارگاه‌های عملی، دوره‌های کارآموزی و …. به خاطر ازدیاد دانشجو شده است و در نهایت به این رسیدیم که دانشجو فقط درس بخواند و مدرک بگیرد و مسئله مدرک‌گرایی به وجود آمد.
وزارت علوم باید تجهیزات آزمایشگاهی و دانشگاهی را توسعه دهد. بحث کارآموزی بسیار مهم است و باید جدی گرفته شود. من تجربه کوتاه 1 ساله در ژاپن داشتم و می‌دیدم که شرکت‌های بزرگ مانند تویوتا، هوندا و .. برای پذیرش نیروی کار به سراغ دانشجوها می‌آمدند و دانشجوها می‌دانستند باید رقابت کنند تا مورد توجه آن شرکت‌ها قرار گیرند. باید چندین مصاحبه را پشت سر می‌گذاشتند تا بتوانند به عنوان کارآموز وارد این شرکت‌های بزرگ شوند.
در ادامه این گردهمایی آنلاین اصلانی، معاون منابع انسانی آسان پرداخت، کنعانی، مدیر مرکز نوآوری و کارآفرینی دانشگاه شیراز، فتحیان پور مدیر ارتباط با صنعت دانشگاه صنعتی اصفهان تنی چند از مدیران صنایع، دانشگاه‌ها و نمایندگان وزارت کار به بیان چالش‌ها، راهکارها و پیشنهادهای خود در این زمینه پرداختند و مسائلی همچون تعارض پژوهش محوری دانشگاه‌ها با نیازهای مهارتی و کاربردی صنایع، مسئله تامین مالی پروژه های مشترک صنعت و دانشگاه، نیاز به نهادهای واسط و ایجاد فرصت های کاری را بیان کردند.
اصلانی، معاون منابع انسانی آسان پرداخت با توجه به تجربه‌هایش در این زمینه چنین گفت:
من در ابتدا نظر خودم را درباره اظهارات دوستان می‌دهم. ما در مورد دانش فنی صحبت کردیم؛ ما در دانشگاه تنها به دنبال انتقال دانش فنی هستیم و به تبدیل آن به مهارت توجه نداریم.
هیچ کس مهارت‌های پایه مثل کار با کامپیوتر، مهارت‌های ارائه، ورد، اکسل و …را آموزش نمی‌دهد؛
اینها چیزهایی نیست که بار آن بر دوش صنعت باشد. من موافقم که فقط سیلابس را نباید اصلاح کنیم و باید در راستای تغییر ذهنیت گام برداریم. متاسفانه عملا ما مسائلی را در دانشگاه حل می‌کنیم که وجود ندارند.
ما وارد یک چرخه باطل شدیم که صنعت به این نتیجه رسیده خروجی دانشگاه برای صنعت فایده ای ندارد و برای همین دانشجو هم فاقد انگیزه است و در ورود به بازار کار با مشکلاتی مواجه می‌شود.
در دانشگاه‌ها، منابع قدیمی حتی در حوزه آی تی تدریس می‌شوند که این خوب نیست. در نهایت به نظر من قدم اول این است که بپذیریم مسئله ما با دنیا متفاوت است و باید مسائل را به خوبی شناسایی کنیم.
در ادامه، از علی مشایخی که تحصیلاتش را در انگلستان گذرانده و تجربه گذراندن یک دوره کارآموزی نیز در این کشور داشته است، خواسته شد تا تجربیات خودش را در این زمینه به اشتراک بگذارد. او گفت:
کار بسیار جالب دانشگاه‌ها این بود که قبل از پایان تحصیلات دانشجو، به او این فرصت را می‌داد تا 1 سال به عنوان کارآموز در شرکتی مشغول به کار شود و پس از آن برای ادامه تحصیلات به دانشگاه بازگردد. در این صورت پس از پایان تحصیلات یا جذب همان شرکت می‌شد و یا می‌توانست با یک سال سابقه کار، شغل مناسبی پیدا کند. این ارتباط به این صورت نبود که لیستی از شرکت‌هایی که ظرفیت پذیرش کارآموز دارند به دانشگاه ارائه شود بلکه هر یک از دپارتمان‌های دانشگاه از طریق ارتباطات استراتژیک با شرکت‌ها، در جریان چالش‌های روز آنها بودند و پس از آن دانشجو را درگیر آن چالش‌ها می‌کردند. به طور کلی شرکت‌ها چالش‌های خود را به اطلاع دانشگاه می‌رساندند تا دانشجوها روی آنها کار کنند.
دوره‌های برنامه فارغ التحصیلی (Graduate Program) یک دوره سه ساله بود و فقط فارغ التحصیلان می‌توانستند در آن شرکت کنند. این دوره از فرآیند عادی شرکت‌ها جدا بود. شما بعد از مصاحبه و تست وارد شرکت می‌شدید و در یک ماه اول دوره به صورت فشرده آموزش‌هایی به شما داده می‌شد که تمرکز آنها بر مهارت‌های نرم، مهارت‌های جمع‌آوری اطلاعات و ارائه و ارتباطات بود. در پایان دوره سه ساله با توجه به نیاز شرکت برای همکاری جذب می‌شدیم.
در ادامه این جلسه، کنعانی، مدیر مرکز نوآوری و کارآفرینی دانشگاه شیراز اظهار کرد:
مدل یادگیری دانشگاه، نظری هست، این نیست که دانشگاه نخواهد وارد بحث عملی شود، بلکه نمی‌تواند. دوستان در مورد کارآموزی و دوره‌ها صحبت می‌کنند اما اسلوب دانشگاه، تئوری است و ساختار آن مناسب این کار نیست.
آیا ما می‌توانیم دانشگاه را تغییر دهیم؟ بر اساس تجربه من این کار غیر ممکن و روندی است که ما را خسته می‌کند.
نهادسازی موقت روش موثری است نهادسازی یعنی ایجاد مراکز نوآوری که ابتکاری مفید به حساب می‌آیند. ما نمی‌توانیم ساختار دانشگاه را تغییر دهیم اما می‌توانیم مراکزی در کنار آن به وجود آوریم که فضای آن با دانشگاه کاملا متفاوت است.
وابستگی مالی و اعتباری نهادهای مالی دانشگاه به صنعت یکی از راه‌هایی است که در اروپا به خوبی نتیجه داده است. نهادهای دانشگاهی باید مجبور باشند بخشی از بودجه شان را با خدماتی که به صنعت می‌دهند تامین کنند.
دکتر فتحیان پور مدیر ارتباط با صنعت دانشگاه صنعتی اصفهان نیز در این راستا نکاتی را بیان کرد:
من با ذکر بعضی مثال‌ها و مصادیق موافق نیستم و معتقدم بحث باید کلان‌تر باشد. در این چند دقیقه می‌خواهم اشاره‌ای به صورت تیتر به راهکارهایی برای حل کردن این مسئله داشته باشم:
- تقاضا محور شدن پایان نامه‌ها که برای آنها آیین نامه و شیوه نامه تدوین شده است.
- هدفمند کردن کارآموزی با پیش شرط‌های مهارت افزایی
- توسعه کارورزی در سه کلاس فردی، فنی حرفه‌ای و عمومی
- فعال کردن انجمن دانش آموختگان
- ایجاد مراکز مشاوره تخصصی علمی
- کاریابی تخصصی
برخی از کارشناسان معتقدند که دانشگاه باید بر اساس نیازهای صنعت، نیرو تربیت کند اما من مخالفم. دانشگاه باید همه وظایفش را انجام دهد و نمی‌تواند مسائل پژوهشی را نادیده بگیرد. کارکرد دانشگاه فقط این نیست که نیازهای صنعت را برطرف کند.
در ادامه جلسه آقای مهندس هاشمی از شرکت شیران دیزل نیز با اشاره به تجربیاتشان در زمینه جذب نیرو مسئله را این گونه طرح کردند:
دانشگاه‌های علوم پزشکی بسیار خوب در این زمینه عمل می‌کنند. این دانشگاه‌ها دارای بیمارستان‌هایی هستند که افراد می‌توانند در آنها مشغول به کار می‌شوند. شرکت‌هایی مانند ایران تلنت می‌توانند به عنوان واسطه دانشگاه و صنعت فعالیت کنند و کارآموزی افراد را بر اساس مهارت‌هایشان و نیازهای شرکت‌ها بسنجند.
اگر کارآموزی به صورت کوتاه مدت باشد نهایتا با یک یا دو پروژه این دوره به پایان می‌رسد. همان طور که دوستان گفتند در کشورهای دیگر این دوره حتی تا یک سال است. من به عنوان نماینده کسب و کار اگر بدانیم تا یک سال یک نیرو را خواهم داشت، بیشتر دانسته‌هایم را در اختیارش می‌گذارم تا در آینده به عنوان نیرو بتوانم روی او حساب کنم.
در ادامه آقای دکتر افضلی مدیر فناوری و ارتباط با جامعه صنعت با ابراز تشکر از ایران تلنت و برگزاری این دست هم اندیشی‌ها اشاره کرد:
بعد از این همه سال که من در دانش‌بنیان‌ها مسئولیت داشتم به یک نکته پی بردم که ما حلقه‌های حد واسط نداریم که موجب پیوند صنعت و دانشگاه شوند. وزارت علوم در حال انجام فعالیت‌هایی در این زمینه است که نهادهایی را ایجاد کنند و این کار را انجام دهند و دانشگاه و صنعت را پیوند دهند.
در پایان صحبت‌ها، مدیر عامل ایران تلنت با ابراز مفید بودن راهکارهای ارائه شده در این جلسه، از نیاز به مشارکت دانشگاه و صنعت در این زمینه سخن گفت و به اقداماتی که قرار است توسط این شرکت در آینده صورت گیرد اشاره داشت. او به لزوم ریشه‌یابی این مشکل اشاره داشت و ابراز امیدواری کرد که این شرکت بتواند در آینده گام‌هایی را در این زمینه بردارد.